Wanda Kruijt

Wat ons blijft verbazen is de scherpe splitsing die in onze Nederlandse gezondheidszorg is gemaakt tussen somatische zorg en psychische zorg, waardoor lang niet iedereen de best mogelijke behandeling krijgt voor zijn of haar klachten. Dat terwijl al vanuit de oudheid bekend is dat een gezonde geest huist in een gezond lichaam. Mens sana in corpore sano. Het is algemeen bekend dat lichamelijke en geestelijke aandoeningen bij dezelfde persoon elkaar beïnvloeden. Wat is nu oorzaak en wat is gevolg? Is er wel een scheiding tussen lichaam en geest? Dus waar richt je je dan op in de behandeling als je ofwel somatisch ofwel psychisch behandelt?

Alweer een tijdje geleden sprak ik een longarts, die me vertelde dat zij kort na elkaar twee patiënten had behandeld voor slaapapneu. Beide patiënten waren al lange tijd in behandeling in de ggz en gebruikten beiden al heel lang antipsychotica medicatie. Na de behandeling voor slaapapneu verdwenen ook hun psychische klachten en kon de antipsychotica medicatie worden afgebouwd. Waren zij misschien onterecht in de ggz beland en hadden zij medicatie genomen die misschien niet nodig was geweest? Hadden zij misschien veel eerder al goed geholpen kunnen zijn als hun slaapapneu eerder was ontdekt? 

Het is bekend dat langdurige slaapproblemen tot psychische klachten kunnen leiden. Toch wordt lang niet altijd het verband gelegd in diagnose trajecten.

Een mooie ontwikkeling is de  transdiagnostische benadering in de GGZ. Daarbij worden mensen met psychische problemen niet langer uitsluitend behandeld op basis van hun diagnose, maar wordt uitgegaan van een meer persoonlijke patiëntgerichte benadering.  Transdiagnostische psychiatrie gaat ervan uit dat er onder de verschillende diagnoses een aantal onderliggende gemeenschappelijke psychopathologische processen liggen. Door juist op die onderliggende factoren te behandelen worden patiënten minder in “hokjes” geduwd en krijgen zij eerder de zorg die het best voor ze is. Blijft wel de vraag of deze benadering voldoende de somatische kant ook in ogenschouw neemt.

Libra Revalidatie en Audiologie krijgt een subsidie van 750.000 euro voor de opschaling van e-Health toepassingen. Het afgelopen jaar hebben professionals van Libra zich tot het uiterste ingespannen om, ondanks alle lockdown maatregelen, toch contact met hun klanten te onderhouden. Via telefoon en steeds vaker ook via videobellen met verschillende platforms. Klanten van Libra waren erg tevreden over de mogelijkheid om via videobellen contact te kunnen hebben. In de eerste plaats natuurlijk voor de continuïteit van zorg maar er werden ook veel andere voordelen ondervonden en ideeën verzameld.

Het besef dat e-Health een belangrijke en blijvende rol bij de dienstverlening van Libra zou gaan spelen werd steeds duidelijker. Dit vormde voor Libra aanleiding om zich te verdiepen in de Stimuleringsregeling e-Health Thuis (SET) waarmee zorgorganisaties een subsidie kunnen krijgen voor de opschaling van e-Health. VLAM mocht Libra hierbij ondersteunen. We adviseerden om te starten met het formuleren van een breed in de organisatie gedragen gezamenlijke visie op e-Health als basis voor een driejarig uitvoeringsplan en om hiervoor eerst een PréSET subsidie aan te vragen. De PréSET subsidie regeling is speciaal bedoeld om zorgorganisaties te helpen om binnen hun organisatie te zorgen voor meer draagvlak voor de implementatie van e-Health door te werken vanuit een gezamenlijke gedragen visie en gezamenlijke doelen.  

VLAM maakte samen met Libra een plan voor een serie online werksessies waarmee Libra in een korte tijd met een brede vertegenwoordiging uit alle lagen van de organisatie én met haar klanten tot een gezamenlijke visie én opschalingsstrategie kon komen. De werksessies bouwden voort op de ervaringen van alle betrokkenen met de online dienstverlening tijdens de COVID-19 lockdowns. We stonden stil bij alle verhalen, positief en negatief, en bij de vraag wat men zou willen behouden en zou willen uitbouwen. Daarbij betrokken we ook wat technisch mogelijk zou zijn, gezien de infrastructuur en systemen binnen Libra. Vervolgens hielp VLAM Libra om het opschalingsplan verder uit te werken en in te dienen als projectvoorstel in de SET regeling.

We zijn blij en trots dat de subsidie aan Libra is toegekend, net als alle andere eerdere aanvragen binnen de SET regeling waar VLAM bij betrokken mocht zijn. We wensen Libra, haar medewerkers en klanten heel veel succes bij het vervolgtraject waarin we hen graag mogen blijven ondersteunen.

De SET regeling werd in 2019 geopend met als doel om bestaande e-Health toepassingen op te schalen en te borgen in de werkpraktijk. De regeling beoogt dat meer gebruikers in de thuisomgeving toegang krijgen tot e-Health oplossingen en dat e-Health structureel ingebed wordt in de werkprocessen van zorgprofessionals. De regeling zorgt er ook voor dat de inzet van e-Health structureel bekostigd wordt via de contractafspraken tussen zorgfinanciers en zorgaanbieders.

E-Health applicaties die onder de SET regeling vallen zijn bijvoorbeeld videobellen, online behandeling en/of blended care via bestaande (digitale behandelkamer) platforms, automatische medicatie uitgifte systemen in de thuissituatie en het via sensoren of bestaande apps monitoren van vitale functies en/of leefstijl/gedragspatronen. De SET regeling loopt nog tot eind 2021. Meer informatie over de SET regeling is te vinden via RVO-SET.

Vlam bondgenoten in innovatie heeft ruime ervaring met zowel aanvragen in de SET regeling als met ondersteuning in de uitvoering van SET projecten. We helpen bij visievorming, het vinden van én in de praktijk laten landen van verbeter ideeën met e-Health toepassingen op de reis die klanten van zorgorganisaties maken én de opschaling in de organisatie en in de werkprocessen van zorgprofessionals.  Wilt u daar meer over weten, neem dan contact met ons op. We helpen graag verder!

In alle online werksessies die we de afgelopen periode gehouden hebben, met professionals, ervaringsdeskundigen, patiënten, hun naasten en managers en bestuurders stelden we de vraag welke ervaringen ze hadden opgedaan met online werken en videobellen tijdens de lockdowns én wat ze zouden willen behouden als iedereen straks weer onbeperkt bij elkaar op locatie mag komen.

Het leverde een enorme rijkheid op aan inzichten. Er blijkt toch veel meer wél te kunnen dan dat van tevoren vaak werd gedacht.

• Videobellen wordt ervaren als een betere manier om in contact te blijven met patiënten dan alleen telefonisch contact. Juist als een behandelaar en een patiënt elkaar al kennen loopt een videocontact meestal heel gemakkelijk.
• Soms is het zelfs gemakkelijker voor een behandelaar om contact met een patiënt te hebben, doordat deze meer op zijn of haar gemak is in de eigen thuisomgeving.
• Situaties in de thuisomgeving kunnen gemakkelijk in beeld gebracht worden waardoor de behandelaar meer inzicht krijgt in het dagelijkse leven van de patiënt. Tenminste als de patiënt dat ook wil.
• Voor naasten is het gemakkelijker om deel te nemen aan gesprekken, vooral als zij verder weg wonen of als zij niet gemakkelijk weg kunnen van werk of school.
• Ook voor patiënten zelf is het fijn om niet altijd moeite te hoeven doen om op locatie te komen, vooral als reizen veel moeite kost of als er thuis veel georganiseerd moet worden om weg van huis te kunnen.
• Sommige onderdelen van de behandeling of begeleiding kunnen prima online bleek uit veel verhalen van patiënten en behandelaren, zoals steunende gesprekken, het uitvragen van klachten, het bespreken van behandelplannen, het samen stellen van doelen, het bespreken van vragenlijsten, evaluatiegesprekken.
• Multidisciplinaire overleggen verlopen efficiënter, ze hoeft alleen actief deel te nemen bij de onderdelen die voor jou van toepassing zijn.  

Kanttekeningen zijn er natuurlijk ook:

• De techniek is vaak een beperkende factor. Trage internet verbinding, verouderde of niet 100% werkende apparatuur zijn echte showstoppers.
• Ook is niet iedereen voldoende digivaardig, zowel aan de kant van de professionals als aan de kant van patiënten.
• Achterdocht tegen de technologie speelt soms een rol, de angst dat er iemand mee kan kijken of luisteren.
• Niet iedere patiënt heeft een veilige omgeving waarin het mogelijk is om privé in gesprek te zijn met een behandelaar.
• Voor zowel patiënten als voor behandelaren geldt dat behandelgesprekken soms emotioneel heel belastend kunnen zijn en dat het niet fijn is om die zwaarte in je privéomgeving te hebben. Na afloop kan er behoefte zijn aan steun. Even die hand op je schouder en wat persoonlijke aandacht. Online wordt dat gemist.
• Behandelaren zijn soms bang signalen te missen doordat zij niet de hele persoon in beeld krijgen, minder oogcontact hebben en ze niet alle lichaamstaal kunnen waarnemen.
• Mensen missen de persoonlijke interactie, het continu achter een bureau online contact hebben is vermoeiend en geeft weinig mogelijkheden om even energie op te laden. Online werken wordt vaker als vermoeiend ervaren.

Onze conclusie uit alle genoteerde ervaringen is dat er een zekere balans is tussen elkaar online ontmoeten en op locatie. Beiden hebben op bepaalde momenten een duidelijke meerwaarde. Het vraagt om de flexibiliteit om hybride te werken. Hoe mooi zou het zijn als patienten en behandelaren samen kunnen kiezen en afspreken of het volgende contact dat ze hebben online dan wel op locatie is.